Dostępność cyfrowa w praktyce: Jak wdrożyć zasady WCAG dla treści na swojej stronie internetowej

22 marca 2023

Pisaliśmy wcześniej, że WCAG to ważny atrybut witryny internetowej. Jednak dostępność cyfrowa to nie tylko techniczne zabiegi w witrynie. Kluczowym elementem dostępnego cyfrowo serwisu są zrozumiałe i dobrze zaprezentowane treści, o które trzeba dbać w trybie ciągłym. Z tego tekstu dowiecie się jak tworzyć takie treści i jak optymalizować ich dostępność. Omówimy teksty, zdjęcia, wideo czy pliki PDF lub inne.

Kiedy programiści i webmasterzy przygotują serwis dostosowany do standardu WCAG, redaktorzy stają przed nowym wyzwaniem. Ich zadaniem jest tworzenie zrozumiałych, poukładanych treści i publikowanie ich w sposób czytelny i dostępny dla wszystkich użytkowników. Materiały dołączane do tekstów również powinny być udostępniane w sposób optymalny. Zdjęcia muszą posiadać opisy, filmy wideo transkrypcje.

To poprawi czytelność oraz co bardzo istotne, umożliwi wspomagany dostęp z wykorzystaniem czytników ekranu, ważny dla niektórych odbiorców. Dbałość o takie szczegóły dzisiaj zwykle nie wymaga już wypełniania tzw. "alt-ów" w kodzie HTML (ang. HyperText Markup Language). Wystarczy staranna obsługa systemu zarządzania treścią serwisu, bo odpowiedzialne za wyświetlanie pole znajdzie się w edytorze treści.

Wróćmy do tekstów i zrozumiałości. To kluczowe kryterium dla każdej treści i każdego serwisu (ważne dla wszystkich odbiorców serwisu) i odpowiedzmy na pytanie:

Jak redagować zrozumiałe teksty do internetu?
Poniżej wskazówki, jak tworzyć dostępne, zrozumiałe treści:

używamy zrozumiałych i powszechnie znanych słów,
piszemy zwięźle, unikając długich, wielokrotnie złożonych zdań,
nie zapominamy o strukturze strony i podziale na akapity z nagłówkami i śródtytułami,
upraszczamy specjalistyczne teksty i unikamy żargonu
rozwijamy skróty przy okazji pierwszego użycia
korzystamy z list wypunktowanych

Oczywiście niezmiennie obowiązuje pisanie zgodnie z zasadami gramatyki, ortografii oraz interpunkcji.

Zrozumiałe słownictwo

Pisanie tekstów z wykorzystaniem powszechnie używanych słów może nie być proste z uwagi na określenie, jakie słowa są powszechnie używane. Każdy autor tekstów będzie używał częściej pewnych wyrazów niż innych. Dla niego będą one powszechne. Dla kogoś innego mogą takie nie być. W takim przypadku pomocne może być wsparcie narzędziowe. Zrozumiałość tekstów można mierzyć, np. przez indeks czytelności FOG (wzór matematyczny, który mówi o stopniu skomplikowania treści na bazie słów i zdań). W oprogramowaniu netPR.pl zintegrowano narzędzie do pomiaru trudności tekstu z edytorem treści.

Zwięźle, bez długich i złożonych zdań

Tekst pisany za pomocą zdań wielokrotnie złożonych będzie trudniejszy w odbiorze. Często będzie może wymagać dłuższej analizy treści większych fragmentów. Dodatkowo konstrukcja długich zdań niesie ze sobą znaczny wzrost prawdopodobieństwa popełnienia błędu. Zdania wielokrotnie złożone najlepiej podzielić na krótkie zdania. To zdecydowanie ułatwi odbiór treści.

Unikanie żargonu, upraszczanie tekstów

To wyzwanie, z którym mierzymy się na co dzień. Także pisząc ten tekst 🙂. W tym upraszczaniu pomocne są korekty: własna po przerwie od tekstu i najlepiej kogoś niezaangażowanego w zagadnienie. Może to być trudne, bo teksty nieraz muszą powstawać szybko i brakuje czasu na takie punkty kontrolne. Na pewno jednak warto poświęcić dodatkowy czas, który potem zwróci się wraz z nabywaniem praktyki w upraszczaniu treści.

Rozwijanie skrótowców

Rozwijajmy skrótowce. Pierwsze użycie to najlepszy moment na wyjaśnienie skrótu lub specjalistycznego pojęcia. Jeżeli tego zabraknie, cały tekst będzie mniej przystępny lub zupełnie niezrozumiały. Co więcej, czytelnik zrezygnuje z lektury, nie docierając do końca. Nie czyta po to, by rozszyfrowywać akronimy. Chce zrozumieć omawiane zagadnienie. Pod skrótem “PO” może kryć się z ang. purchasing order, ale też Platforma Obywatelska. “WP” to Wojsko Polskie, ale też Wirtualna Polska.

Jeśli w tekście o spamie dla specjalisty od komunikacji firmy użyjemy akronimów SPF, DKIM czy DMARC (tutaj celowo zostawiamy bez rozwinięcia) bez wyjaśnienia to spowodujemy tylko porzucenie lektury. Stanie się tak mimo iż każdy PR-owiec nie chciałby, aby jego poczta trafiała do spamu u odbiorców jego wiadomości i jest żywo zainteresowany tematem. Nie zrozumie, o czym mowa, więc nie przeczyta dalej.

Zresztą dla dociekliwych: hasło SPF w wyszukiwarce najczęściej będzie dotyczyło ochrony, ale przed słońcem (ang. sun protection factor), a nie przed spamem (ang. sender policy framework).

Trzeba mieć świadomość, że zrozumiałe dla wszystkich skrótowce nie istnieją.
Dodanie rozwinięcia skrótu nie kosztuje dużo wysiłku, a ma kluczowe przełożenia na zrozumiałość tekstu.

Struktura tekstów i stron

Czytelność treści wynika z jakości treści i sposobu ich przekazu. Chodzi o strukturę informacji i jej szyk. Układ tekstu powinien ułatwiać skanowanie wzrokiem i czytanie. Dlatego tak ważny jest podział na akapity, tytuły, śródtytuły oraz komunikowanie obrazem. To poprawia pierwsze wrażenie wizualne i zachęca do zapoznania się z pełną treścią. Odpowiednie formatowanie pozwala na szybkie, fotograficzne czytanie. Umożliwia też optymalne wykorzystanie czytników, z których korzystają osoby niewidome i niedowidzące.

Czytnik czyta kod strony

Czytnik ekranu interpretuje informacje zawarte na stronie i przekazuje je w postaci głosowej użytkownikowi lub wysyła do brajlowskiego urządzenia wyjściowego. Praca tego urządzenia wykorzystuje strukturę strony. W kodzie HTML inaczej oznaczony jest tytuł strony czy nagłówek akapitu. Dzięki temu czytnik interpretuje strukturę strony i potrafi lepiej przekazać jej sens odbiorcy treści.

Akapity, tytuły i śródtytuły, słowa kluczowe i listy

Tekst bez akapitów to “ściana tekstu”. Bariera nie do przebrnięcia i to nie tylko dla osób z dysleksją. Dlatego podział na akapity, tytuły i śródtytuły oraz zawarte w nich słowa kluczowe naturalnie dzieli treści na łatwiejsze do przeczytania i bardziej zrozumiałe mniejsze części. Każda taka część to powinna być optymalnie jedna myśl, do której może przyciągnąć tytuł lub zawarte w nim słowo kluczowe. Stosowanie list punktowanych to metoda na porządkowanie treści, która też ułatwia zapamiętywanie w przypadku wielu elementów.

Elementy graficzne i zdjęcia

Treści stron internetowych to nie tylko teksty. Wykorzystanie plików graficznych, audio i wideo to standard. WCAG wymaga, aby wszystkie elementy graficzne i zdjęcia w serwisie internetowym miały zdefiniowany tekst alternatywny. Chodzi o ten “alt” w kodzie strony, którego wymaga oprogramowanie asystujące użytkownikom niedowidzącym. Jeżeli mamy prawidłowo wykonaną optymalizację pod wymogi WCAG, zrobimy to przez dobrze wdrożony system zarządzania treścią. Niestety nie zrobi się to samo. Redaktor serwisu musi opisać, co znajduje się na zdjęciu (co się dzieje, co widać), aby czytnik dysponował informacją do przekazania osobie niewidomej. W przypadku zdjęcia z grupą ludzi warto przynajmniej wymienić osoby widoczne na zdjęciu.

Jeśli obraz jest tekstem, alternatywą powinien być tekst widoczny na obrazku. Przykładowo życzenia świąteczne w formie graficznej powinny zawierać tekst ze zdjęcia wpisany w opis alternatywnym. Podobnie grafiki z zaproszeniami powinny mieć treść widoczną na obrazie wpisaną w atrybut “alt”. Jeżeli element graficzny to tło i tekst znacznik, znacznik “alt” powinien pozostać pusty. Chodzi np. o baner, gdzie tekst jest oddzielnie umieszczony w HTML.

Aby zapewnić czytelność zdjęć, zadbajmy, aby miały one odpowiedni rozmiar, a ich jakość dawała możliwość dalszego powiększenia. Nie każdy z użytkowników strony to niewidomy, a przydatną cechą dla wszystkich użytkowników jest możliwość powiększenia zdjęcia w przeglądarce.

Odnośniki, linki, hiperłącza

Odnośniki, linki, hiperłącza pozwalają przejść do dowolnej strony, zarówno w witrynie, jak i poza nią. To ważny element każdego serwisu internetowego, który pozwala błyskawicznie przenosić się pomiędzy powiązanymi treściami. Linki muszą jednak przekazywać informację, dokąd prowadzą, dlatego zwracajmy uwagę na to, co piszemy w treści łączy.

Odnośniki mogą mieć również formę graficzną. W takim przypadku obowiązuje dokładnie ta sama zasada co przy linkach tekstowych, tyle że treść wpisywana jest w opisie alternatywnym, który powinien zawierać informację o funkcji oraz zasobach, do których prowadzi odnośnik.

Mapy

Najprostszy i najpewniejszy sposób umieszczenia mapy to opublikowanie grafiki przedstawiającej mapę. Ważne by plik zawierał zrozumiały tekst alternatywny. Informację, co dokładnie przedstawia mapa, można umieścić również pod grafiką.

Wideo

Wideo to doskonałe uzupełnienie treści tekstowych. W niektórych serwisach ten sposób prezentacji staje się dominujący. Cechy dostępnego filmu:

możliwość włączenia napisów w trakcie odtwarzania
deskrypcja istotnych dźwięków (muzyka, westchnięcie)
tłumacz języka migowego

Napisy są wykorzystywane nie tylko przez osoby niesłyszące. Awaria sprzętowa, czy obecność w miejscu publicznym może wymusić korzystanie z napisów przez osobę słyszącą. Cennym dodatkiem do wideo jest również audiodeskrypcja (komentarz narratora).

Pliki dźwiękowe

Każdy plik audio powinien być uzupełniony o pełną transkrypcję do tekstu (jako osobny plik). Warto ją umieścić na tej samej stronie co plik źródłowy. To zwiększa szanse na dobre pozycjonowanie.

Pliki DOC (Word) i PDF

Pliki DOC i PDF mogą być stosowane jako uzupełnienie informacji przekazywanej przez klasyczną stronę. Jeżeli przekazanie informacji ma polegać na pobraniu pliku to treść pliku najlepiej przenieść na stronę (dodać w HTML). Pliki DOC i PDF mogą być ewentualnie uzupełnieniem w uzasadnionych przypadkach. Takim może być np. udostępnienie pliku PDF w sytuacji kiedy zakładamy, że informacja będzie w obiegu w wersji drukowanej.

Na pewno jednak pliki DOC i PDF nie powinny stanowić jedynego sposobu prezentowania treści w serwisie.

Weryfikacja i nie wszystko naraz

Naszym zdaniem to najważniejsze zalecenia dla redaktorów zawarte we WCAG-u. Adaptacja zaleceń do realiów codziennej pracy to kwestia indywidualna danej organizacji, czy zespołu przygotowującego treści. Zdecydowanie warto sprawdzić jak strona została przygotowana do wymogów dostępności cyfrowej i dążyć do uzyskania i utrzymania optymalizacji serwisu. Uzyskanie dostępności technicznej zapewnia dostawca serwisu, wkładem muszą się opiekować osoby uzupełniające treści. To na początku będzie pewnie spowalniało pracę. Jednak adaptacja dobrych praktyk i nabranie nawyku zwracania uwagi na te wytyczne zwrócą ten czas z nawiązką. Powstanie nowy, lepszy standard i tego wszystkim życzymy 🙂

Drukuj